De onwaardigen (vert. Maud Jenje)

De Noor Roy Jacobsen (°1954) werd ooit als lid van een jeugdbende veroordeeld voor wapenbezit en diefstal. In 1982 begon hij te publiceren: verhalen, romans en een autobiografie. Bekroningen en vertalingen bleven niet uit. In 2022 verscheen ‘De onwaardigen’, een roman die leest als een soort Verdriet van Noorwegen. “Vergis je niet, de Noor is voor alles gehoorzaam. Maar hij kan ook berekenend bescheiden zijn (…) Hij ziet hoe nuttig een gebogen nek is. Hij zal niet op de knieën gaan, dan begint hij te snikken, hij buigt gewoon de nek een beetje, dan voelt hij zich als een vis in het water.” Dat geldt niet voor Carl, Olav, Roar uit Oslo en hun zussen die de Bretteville-bende vormen en samen met hun arme families tijdens de Duitse bezetting trachten te overleven. De jonge Olav is hun leider. Zijn wereld stort in als zijn dronken vader door de Duitsers wordt gearresteerd, gefolterd en vermoord. Vader liet een geheimzinnig wachtwoord na en een plattegrond met daarop leegstaande villa’s. Die worden stelselmatig door hen geplunderd. Naast de welgekomen levensmiddelen vormen een echt of valse Caspar David Friedrich of enkele Fabergé-eieren moeilijk te versjacheren buit. Carl wil meer weten over zijn vermoorde vader en raakt  net als zijn kompanen verzeild in een wereld van collaborateurs, verzetslui en helers die moeilijk van elkaar te onderscheiden zijn. Er zijn dode of verdwenen vaders, kinderen die naar pleegouders op het platteland verhuizen en een moeder die verdacht veel uithuizig is. Carl en zijn maten hebben al hun verstand nodig om te overleven. Ze groeien op en  leren hoe een gemeenschap in onzekere tijden en zonder klare morele afbakening in elkaar steekt. “Verzetsheld of professionele oplichter? Was er enig verschil? Had de bezetting niet ook een markt geopend voor voormalige verschoppelingen en sluweriken, voor charlatans en alcoholisten in dienst van een goede zaak?” ‘De onwaardigen’ vormt een wijdvertakt verhaal, best spannend en vlot verteld, zonder meer.