“My favorite music is the music I haven’t yet heard.” Geen betere manier om deze bespreking te beginnen dan met dit citaat van John Cage dat boven de inleiding van het boek prijkt. Aan het eind van de inleiding stelt samensteller Mark Delaere dat het ultieme doel van het boek is “dat de lezers er dusdanig door begeesterd worden dat ze […] gedreven door nieuwsgierigheid […] de hedendaagse nieuwe muziek […] lief […] krijgen” en hij drukt de hoop uit dat na lectuur van deze kleine muziekgeschiedenis de nieuwe muziek de favoriete muziek mag geworden zijn van de lezer. Dat is voorwaar geen geringe ambitie! Want de nieuwe muziek is voor het brede lezerspubliek voor wie dit boek bedoeld is, en zelfs voor menig geheid muziekliefhebber, een hermetisch gesloten boek, nagenoeg onontgonnen terrein, een complex en veelgelaagd landschap waarin men gemakkelijk de weg kwijtraakt en snel de moed tot verdere exploratie verliest. In hoeverre die ultieme doelstelling bereikt zal worden, is niet te voorspellen noch te becijferen. Dat hangt nu eenmaal niet alleen af van de goede bedoelingen van de samensteller en een dozijn erudiete medeauteurs, maar vooral van de onbevangen openheid van de lezer/luisteraar ten aanzien van de wondere wereld van de nieuwe muziek, van zijn bereidheid om vooroordelen tegenover het andere, het ongekende opzij te zetten.
Wat ook de impact zal zijn van het boek op de ‘gewone’ muziekliefhebber, het is zonder meer duidelijk dat het hoe dan ook een groot hiaat opvult, ook voor de ingewijden. Een overzicht van de ontwikkelingen in de klassieke muziek van 1950 tot op vandaag (en zelfs een beetje morgen) was immers tot dusver in het Nederlandse taalgebied onbestaande en is dus meer dan uitermate welgekomen.
Daarmee is tegelijk herhaald wat de ondertitel van het boek aangeeft: deze muziekgeschiedenis is klein omdat ze zich beperkt tot de westerse klassieke muziek. Jazz, popmuziek, filmmuziek en andere even waardevolle vormen van hedendaagse muziek komen niet aan bod.
Na een prelude die de voorgeschiedenis van de nieuwe muziek schetst (niets ontstaat zomaar uit het niets) volgt in het eerste deel een overzicht van de belangrijkste ontwikkelingen na 1950. Achtereenvolgens komen aan bod: seriële muziek, electronische muziek, klankcompositie en spectrale muziek, experimentele en aleatorische muziek, minimal music, new complexity, politiek geëngageerde muziek, en postmodernisme. Strikt lineair chronologisch is dit niet altijd omdat de snelle ontwikkelingen in de recente muziekcultuur zich immers vaak min of meer gelijktijdig manifesteren, eerder naast dan na elkaar. In het tweede deel wordt een aantal sleutelbegrippen uitgediept: multimedia, open vorm, ruimtelijke muziek, lichamelijkheid en virtualiteit, geluidskunst, het internet als muzikale supermarkt, conceptuele muziek. Meer dan dat in anderstalige publicaties het geval zou zijn, wordt, waar mogelijk en relevant, aandacht besteed aan componisten uit onze Lage Landen.
Redactioneel is geopteerd voor duidelijk gelijkvormige structurering van de verschillende hoofdstukken: na situering in de maatschappelijk-culturele context van waaruit een nieuwe tendens zich ontwikkelt, volgen telkens een overzicht van evoluties en belangrijke verwezenlijkingen binnen het behandelde onderwerp en bespreking van enkele interessante werken, aangevuld tenslotte met nog wat extra luister- en kijktips, en aanbevolen (meestal specialistische) literatuur. Alle hoofdstukken zijn qua omvang ook binnen redelijke perken gehouden. Het resulteert in afgebakende, hapklare stukken leesvoer die de aandacht en de concentratie van de lezer niet tot het uiterste tarten. Het maakt het ook mogelijk, misschien zelfs aangewezen voor de minder ingewijde, om op basis van eventuele voorkennis of eerder gewekte interesses de verschillende hoofdstukken door te nemen in een andere dan de afgedrukte volgorde. Dat is nog nadrukkelijker het geval voor het tweede, thematische deel: ieder lezer kan eigen keuzes maken, in een eigen lees-, leer- en luistertempo een zelfgekozen traject volgen al naargelang de nieuwsgierigheid voor een of ander thema tijdens de lectuur in mindere of meerdere mate werd geprikkeld.
De grondige kennis van zaken van alle auteurs – naast de samensteller zijn dat Maarten Beirens, Joep Christenhusz, Klaas Coulembier, Rebecca Diependaele, Christine Dysers, Ann Eysermans, Yves Knockaert, Melissa Portaels, Maarten Quanten, Filip Rathé, Yves Senden en Kees Tazelaar – staat buiten kijf en blijkt uit iedere pagina. De bevlogenheid waarmee ze allen het hun toegewezen segment van de nieuwe muziek presenteren is even onmiskenbaar. Hier of daar ontbreekt wel eens een naam of titel die je in een dergelijk overzicht spontaan zou verwachten maar dat zijn persoonlijke keuzes van de auteurs, onvermijdelijke en moeilijke keuzes, altijd discutabel maar ook altijd te verantwoorden vanuit de onmogelijkheid van absolute volledigheid in het kader van een ‘kleine’ muziekgeschiedenis.
Deze muziekgeschiedenis mag dan al klein heten, ze is overzichtelijk, leerrijk, verhelderend, boeiend, uitnodigend, exhaustief, uiterst betrouwbaar. Een onverwijld te exploreren schatkist. Met deze publicatie wordt de reputatie van MATRIX als internationaal toonaangevend informatie- en documentatiecentrum omtrent hedendaagse muziek met verve onderstreept en wordt de muziekeducatieve missie ervan andermaal overtuigend waargemaakt.