Het glanzend zwart van mosselen

Oek de Jong groeide met romans als “Opwaaiende zomerjurken” (1979),  “Cirkels in het gras” (1985), “Hokwerda’s kind” (2002), “Pier en oceaan” (2012) en “Zwarte schuur” (2019) uit tot één van de belangrijkste auteurs van onze literatuur. De roman Pier en oceaan uit 2012 stond op de shortlist van de Libris Literatuurprijs en werd bekroond met de Gouden Uil, de F. Bordewijkprijs en de Zeeuwse Boekenprijs. Voor “Zwarte schuur” ontving hij de Boekenbon Literatuurprijs 2020.  Veel minder bekend -zeker in Vlaanderen- is zijn essayistisch werk. Daar komt met dit ruim zevenhonderd pagina’s tellende boek verandering in. De Jong bundelt daarin een flink deel van zijn eerder -in de periode van 1980-2020- geschreven essays en reisverhalen. De ondertitel van het boek geeft uitstekend weer wat de lezer mag verwachten: Autobiografie / Essay / Reisverhaal / Cultuurkritiek. Het is net de combinatie van deze vier elementen die dit beschouwend proza, dat vier decennia overspant, zo aantrekkelijk maakt.  Oek de Jongs vier essaybundels – “Een man die in de toekomst springt”, “Brief aan een jonge Atlas”, “Wat alleen de roman kan zeggen” en “Het visioen aan de binnenbaai” – zijn erin opgenomen. De essays zijn thematisch geordend. In de inleiding verduidelijkt De Jong wie hij was als persoon en auteur en wat hem bezighield toen hij de essays schreef. Ook de keuze van de titel komt aan bod: die staat voor een moment van volledige aandacht. Doorheen de essays leert de lezer Oek de Jong en de ontwikkeling van zijn  literaire werk goed kennen. De reisverhalen nemen de lezer mee in de persoonlijke beleving van Oek de Jong van eilanden als Schiermonnikoog, Capri, Pantellina en Sicilië of van steden als Rome. Zijn beschouwingen bestrijken een breed palet van kunstenaars als Caravaggio, Vermeer, Caspar David Friedrich en Francis Bacon. Bij de auteurs komen ondermeer Van Ostaijen,  Ida Gerhardt,  W.F. Hermans en Gerard Reve. Hoogtepunt van dit boek zijn voor mij bijdragen over de jong gestorven Frans Kellendonk.  De generatiegenoot en collega met wie hij een wat onhandige, soms stekelige vriendschap onderhield. Het levert ontroerende, eerlijke bladzijden op. “Het glanzend zwart van mosselen” biedt een bundeling van diepgravende autobiografische essays en reisverhalen die uitnodigt tot helder kijken en nadenken. Het personenregister achteraan laat de lezer toe ook op een andere manier doorheen de essays te zwerven.