Hieronder vindt u de jongste recensies. Selecteer een genre, vervolgens selecteer de recensie die u wenst u te bekijken en klik tenslotte op 'Lees recensie'.

Zoeken  Genre 

 TitelAuteurDatum
De wapenstok en het kruis. De cynische symbiose tussen Poetin en de Russische kerk Lucy Ash 05/05/2025
Heim (vert. Lies Lavrijsen) Caroline De Mulder 05/05/2025
De verdwijningen van Londres 38. Over Pinochet in Engeland en een nazi in Patagonië Philippe Sands 05/05/2025
Het bos en de rivier. Over Anselm Kiefer en zijn kunst Karl Ove Knausgård 05/05/2025
Het krijtstrepen verzet en de broers Van Hall, 1943-1945 Willem de Bell 05/05/2025
Nieuwgriekse geschiedenis. De Griekse wereld van de late middeleeuwen tot vandaag Pieter Borghart 05/05/2025
Een nieuwe omgang met comfort. Innovaties in verwarming en ventilatie, 1840-1920 Natasja Hogen 05/05/2025
Uit eten in Amsterdam. Vier eeuwen culinaire cultuurgeschiedenis Maarten Hell en Charlotte Kleyn 05/05/2025
De Ware Vrijheid. De levens van Johan en Cornelis de Witt Luc Panhuysen 05/05/2025
Het verdriet van Elisabeth van Culemborg. Bloei en ondergang van een adellijke dynastie, 1400-1555 Wijnand W. Mijnhardt 05/05/2025
Ooggetuigen van de bevrijding, september 1944-mei 1945 Bram de Graaf 05/05/2025
Een einde en een begin. Hoe de zomer van ’45 de wereld veranderde Oliver Hilmes 05/05/2025
De brug met drie bogen (vert. Henne van der Kooy) Ismail Kadare 05/05/2025
Verzetsvrouwen. Een onderbelichte geschiedenis Agnes Cremers en Mark Bergsma 05/05/2025
De schrijfster en de nachtegaal. Briefwisseling 1839-1849 (vert. Rosalien van Witsen) George Sand & Pauline Viardot 05/05/2025
Hannibal & Gideon Maarten Inghels 05/05/2025
Voortschrijdend inzicht. Beschouwingen (vert. Ronald Vlek) Julian Barnes 05/05/2025
Wildeman. Het leven van Paul Gauguin Sue Prideaux 05/05/2025
Grace (vert. Lidwien Biekmann en Tjadine Stheeman) Paul Lynch 05/05/2025
De Damiaanhoeve Chris De Stoop 05/05/2025
12345678910...Laatste

De achterkant van de bevrijding. Schrijvers tussen angst en onafhankelijkheid in de Tweede Wereldoorlog

Bertram Mourits
De achterkant van de bevrijding. Schrijvers tussen angst en onafhankelijkheid in de Tweede Wereldoorlog
Pluim, 2022, 272 blz., EUR 24,99
ISBN: 9789493256521

“Het was veel gemakkelijker om in het verkeerde kamp terecht te komen dan ik me had gerealiseerd” bekent Bertram Mourits in de inleiding tot ‘De achterkant van de bevrijding’, een boek over de literaire gevolgen van de Tweede Wereldoorlog. Mourits constateert dat de Nederlandse literatuur zich niet op collaborateurs van formaat kan “beroemen”, zoals Louis-Ferdinand Céline, Knut Hamsun of Ezra Pound.                                                                                   
Van Vlamingen is in dit overzicht geen sprake. De situatie was hier ook grondig verschillend. De bezetter had in Nederland een Kultuurkamer geïnstalleerd waarvan al wie wou blijven publiceren lid moest worden. De Duitse Gleichschaltung kende in literaire kringen niet het verhoopte succes. Wie zich liet gelijkschakelen riskeerde na 1945 een publicatieverbod. De scheidingslijn lijkt hierdoor duidelijker dan in België, maar een grijze zone bleef bestaan, en ook een zekere willekeur doordat de naoorlogse Ereraad  te weinig juridische ondersteuning genoot en soms slordig te werk ging. De populaire Jo Ammers-Küller of het echtpaar Scharten-Antink gingen vrij ver in hun min of meer naïeve steun aan de bezetter, maar literair waren het geen hoogvliegers. Ook Roel Houwink, de vriend van Marsman, was dat niet. De katholiek Albert Kuyle – een nieuwe Hemingway volgens de onverdachte collega Den Doolaard - en de individualist Henri Bruning  waren literair wel interessant. Hun sympathie voor het Italiaanse fascisme was rond 1935 nog ver van marginaal, maar daarna niet meer. Zij konden op geen genade rekenen, wat andere Kultuurkamerleden wel konden.
De roman ‘Achter groene horren’ van de apolitieke J. Van Oudshoorn  was een laat meesterwerk dat bezwaarlijk nationaal-socialistisch van inhoud kon genoemd worden. De dichter J.C. Bloem, ook geen politiek dier,  verloor al vroeg zijn sympathie voor het fascisme en gaf niets meer uit tijdens de bezetting, net als Adriaan Roland Holst die zijn lidmaatschap onder dwang aanvaardde, met protestbetuiging, en dan onderdook. Ook de gegijzelde Simon Vestdijk werd lid zodat hij verder kon schrijven, zonder enige Duitse sympathie trouwens. Een ongewoon Kultuurkamer-aspirant was W.F. Hermans, die zich in 1942 aanmeldde maar een bewijs van lidmaatschap is nooit opgedoken. Nog merkwaardiger, omdat hij na 1945 en tot 2018 zowat gold als anti-autoritair rebel, is Bertus Swaanswijk alias Lucebert. Zijn oorlogsbrieven aan een vriendin staan vol antisemitisch gebral en ‘Sieg Heil’ groeten. “Zo was hij dus toch een beetje ‘onze’ Ezra Pound” schrijft Bertram Mourits. Luceberts jeugdvriend, de dichter Hans Andreus, deed wat Lucebert zelf niet had gedaan: naar het Oostfront trekken. Volgens Bertram Mourits konden deze ongepubliceerde jonge schrijvers geen lid van de Kultuurkamer zijn, en werden zij bijgevolg niet echt doorgelicht. Mourits besteedt uitvoerig aandacht aan joodse en ondergedoken auteurs, en schrijvers die na de oorlog geen aansluiting meer konden vinden. Het geschipper van uitgeverijen en de vereniging van letterkundigen krijgt ook aandacht. En niet vergeten: geen lidmaatschap betekende veelal broodroof voor schrijvers en journalisten met een gezin.
In het slothoofdstuk wijkt Bertram Mourits jammer genoeg af van zijn genuanceerde aanpak en keert hij zich enigszins pamflettair naar de hedendaagse tijd, waarin hij naar overeenkomsten met de totalitaire verleidingen van de jaren dertig zoekt. Dichters en romanschrijvers zijn hier ver te zoeken. Conservatieve stellingnames of kritiek op islam en op woke-excessen zijn ook niet noodzakelijk extreemrechts. Collaboratie is bovendien slechts mogelijk na een bezetting, wat in 2022 gelukkig nog niet het geval is. Beweren dat “het fascisme (werd) gezien als een zinnig alternatief voor de democratie” is een open deur intrappen, maar die constatering gold evenzeer voor het communisme, dat partijleden en fellow-travellers telde in het schrijversgilde, nog lang nadat de gevolgen van Stalins moordende terreur bekend waren. Ook dat is een uit te pluizen “achterkant”. Voor een volgend boek misschien?

[Johan De Haes - 09/06/2022]