Onder de enigszins uitdagende titel "De Russische Krim" publiceerde Rusland-specialist Emmanuel Waegemans een overzichtelijk en heel leesbaar boek over de geschiedenis van het eeuwenlang omstreden schiereiland Krim (Tartaarse benaming voor wal, muur) in de Zwarte Zee. Hoewel hij het niet met zoveel woorden schrijft, vindt Waegemans dat de Krim bij Rusland hoort. Thans telt de regio zo’n 1,9 miljoen inwoners — hiervan vormen de Russen met 65 à 70 % de grootste groep en de Oekraïners met 10 à 15 % de tweede. Het gebied is kleiner dan België.
De geschiedenis van de Krim begint in de 8ste – 7de eeuw vóór onze tijdrekening. Tal van volkeren vielen het schiereiland binnen en heersten er een tijdlang: Grieken, Romeinen, Mongolen, Tataren, Turken en Russen. Tussen 1550 en 1914 voerde Rusland in totaal twaalf oorlogen tegen het Ottomaanse rijk om de heerschappij over de Krim te verkrijgen.
Het boekje bevat een hele reeks aangename wetenswaardigheden. Zo krijgen we te weten dat ondanks het ontbreken van hotels en de slechte wegen de toeristische reizen naar de Krim al vanaf het einde van de 18de eeuw begonnen. Het milde subtropische klimaat in het zuiden van het schiereiland trok heel wat rijke lieden aan die er riante villa’s als zomerverblijven lieten bouwen. In 1834 verscheen de eerste reisgids.
In een apart hoofdstuk beschrijft Waegemans in zijn boek het ontstaan en het verloop van de Krimoorlog in het midden van de 19de eeuw. Het werd een feitelijke en vooral psychologische nederlaag voor het tsaristische Rusland, dat dankzij de interventie van Groot-Brittannië en Frankrijk niet in staat bleek om het veel zwakkere Ottomaanse rijk te verslagen. Sint-Petersburg verloor haast een half miljoen manschappen.
Na de Russische burgeroorlog 1918/1920 brak ook op de Krim een hongersnood uit die 150.000 doden eiste. In 1917 werd het gebied nog door 808.000 inwoners bevolkt; in 1921 waren dat er nog 570.000. Nadien werd de Krim een kuuroord voor arbeiders. Zo waren er in 1940 195 sanatoria en rusthuizen.
Tijdens de Tweede Wereldoorlog was de Krim tussen 1941 en 1944 in handen van de Duitsers die het schiereiland wilden uitbouwen tot een reusachtig vakantieparadijs onder de naam Gotenland. Zover kwam het echter niet. De Krim-Tataren collaboreerden vol overtuiging en kregen na het vertrek van de Duitsers door Stalin de rekening gepresenteerd. Alle 190.000 Tataren en nog eens 100.000 Bulgaren, Armeniërs en Grieken werden naar Siberië gedeporteerd. Gecollaboreerd of niet ze werden allen over dezelfde kam geschoren. Pas in 1989 mochten de overlevenden terugkeren.
Zonder de bevolking te raadplegen schonk Chroesjtsjov (zelf een Oekraïner) in 1954 de Krim aan de Oekraïne, toen een Sovjet-staat. Velen beschouwden deze ‘schenking’ als ongrondwettelijk. Niemand lag er evenwel van wakker. Zo’n 70 % van de inwoners van de Krim waren toen Russen. In 2014 draaide Vladimir Poetin de klok terug en werd de Krim weer Russisch. Deze loskoppeling is internationaal flink omstreden en was mede aanleiding van het Russische offensief tegen Oekraïne vanaf februari 2022. Hoe de oorlog zal eindigen is momenteel koffiedik kijken.
Een mooi aantrekkelijk uitgegeven en rijkelijk geïllustreerd boek. Wel nogal prijzig.