Hieronder vindt u de jongste recensies. Selecteer een genre, vervolgens selecteer de recensie die u wenst u te bekijken en klik tenslotte op 'Lees recensie'.

Zoeken  Genre 

 TitelAuteurDatum
De wapenstok en het kruis. De cynische symbiose tussen Poetin en de Russische kerk Lucy Ash 05/05/2025
Heim (vert. Lies Lavrijsen) Caroline De Mulder 05/05/2025
De verdwijningen van Londres 38. Over Pinochet in Engeland en een nazi in Patagonië Philippe Sands 05/05/2025
Het bos en de rivier. Over Anselm Kiefer en zijn kunst Karl Ove Knausgård 05/05/2025
Het krijtstrepen verzet en de broers Van Hall, 1943-1945 Willem de Bell 05/05/2025
Nieuwgriekse geschiedenis. De Griekse wereld van de late middeleeuwen tot vandaag Pieter Borghart 05/05/2025
Een nieuwe omgang met comfort. Innovaties in verwarming en ventilatie, 1840-1920 Natasja Hogen 05/05/2025
Uit eten in Amsterdam. Vier eeuwen culinaire cultuurgeschiedenis Maarten Hell en Charlotte Kleyn 05/05/2025
De Ware Vrijheid. De levens van Johan en Cornelis de Witt Luc Panhuysen 05/05/2025
Het verdriet van Elisabeth van Culemborg. Bloei en ondergang van een adellijke dynastie, 1400-1555 Wijnand W. Mijnhardt 05/05/2025
Ooggetuigen van de bevrijding, september 1944-mei 1945 Bram de Graaf 05/05/2025
Een einde en een begin. Hoe de zomer van ’45 de wereld veranderde Oliver Hilmes 05/05/2025
De brug met drie bogen (vert. Henne van der Kooy) Ismail Kadare 05/05/2025
Verzetsvrouwen. Een onderbelichte geschiedenis Agnes Cremers en Mark Bergsma 05/05/2025
De schrijfster en de nachtegaal. Briefwisseling 1839-1849 (vert. Rosalien van Witsen) George Sand & Pauline Viardot 05/05/2025
Hannibal & Gideon Maarten Inghels 05/05/2025
Voortschrijdend inzicht. Beschouwingen (vert. Ronald Vlek) Julian Barnes 05/05/2025
Wildeman. Het leven van Paul Gauguin Sue Prideaux 05/05/2025
Grace (vert. Lidwien Biekmann en Tjadine Stheeman) Paul Lynch 05/05/2025
De Damiaanhoeve Chris De Stoop 05/05/2025
12345678910...Laatste

Het slechte geweten van Vlaanderen. Nationalisme, racisme en kolonialisme in de tijd van Hendrik Conscience

Kevin Absillis
Het slechte geweten van Vlaanderen. Nationalisme, racisme en kolonialisme in de tijd van Hendrik Conscience
Davidsfonds, 2022, 288 blz., EUR 27,99
ISBN: 9789022338537

In ‘Het slechte geweten van Vlaanderen’ neemt de Antwerpse literatuurwetenschapper Kevin Absillis het op voor de op spectaculaire wijze uit de gratie gevallen Hendrik Conscience. Dat bij leven als belangrijk beschouwde schrijvers na hun dood snel uit de belangstelling verdwijnen en heel vaak zo goed als vergeten worden, is geen uitzondering. Wat de ooit immens populaire Conscience overkomen is, gaat echter nog heel wat stappen verder. Invloedrijke mediafiguren als Hugo Claus, Marc Reynebeau, Tom Lanoye en Saskia de Coster maakten zijn werk belachelijk en zorgden ervoor dat de man die zijn volk leerde lezen bijna in zijn eentje verantwoordelijk werd geacht voor de opkomst en de bloei van het extreemrechtse, racistische gedachtegoed in Vlaanderen. Een regelrechte karaktermoord dus, in het geval van Claus zelfs met voorbedachten rade.
Absillis zocht uit hoe een en ander zo ver is kunnen komen en, vooral, in hoeverre deze Conscience-bashing te rechtvaardigen valt. Hij las daarvoor zowat het hele werk van Conscience opnieuw, iets wat de Conscience verguizers beter ook hadden gedaan, voor ze de grote trom roerden. Want uit Absillis’ onderzoek blijkt namelijk dat vrijwel geen enkel van de argumenten die de criticasters gebruikten hout snijdt. Zo was Consciences Fransvijandigheid helemaal niet racistisch gemotiveerd, maar net een uiting van anti-imperialistisch verzet. Consciences houding tegenover Joden, zigeuners en andere ‘vreemdelingen’ steekt positief af bij die van velen van zijn tijdgenoten, zoals Charles de Coster. 
Het beeld van Conscience als racist werd dan weer versterkt door Hugo Claus’ theaterbewerking van de roman ‘Het Goudland’: ‘Wie de tekst van Conscience vergelijkt met de toneelbewerking, kan moeilijk anders dan concluderen dan dat Claus de xenofobie in grote dosissen eigenhandig heeft toegevoegd.’ Tom Lanoye, die ‘De Leeuw van Vlaenderen’ ooit ‘een hallucinant lachwekkend kutboek’ noemde, krijgt dan weer een koekje van eigen deeg: in zijn debuutroman uit 1988, ‘Alles moet weg’, blijkt hij zich te buiten zijn gegaan aan raciale stereotypering van enkele Marokkanen. Waarbij Absillis volkomen terecht opmerkt: ‘Uit naam van de humor of de autonomie van de literatuur kan het natuurlijk allemaal. Maar als we intussen toch de morele weegschaal bovenhalen, is het moeilijk om argumenten te verzinnen die verklaren waarom deze tekst niet en teksten van Conscience wel als problematisch zouden moeten gelden.’
Veel aandacht besteedt Absillis ook aan Conscience als zogenaamde promotor van het kolonialisme, onder meer met ‘Batavia’ (1858). In zijn overzicht van de Nederlandstalige Congoliteratuur, ‘Koloniseren om te beschaven’ (2019), karakteriseerde Luc Renders dit als een ‘uitgesproken kolonialistische en eurocentrische roman’, een analyse die ondertussen door andere onderzoekers wordt aanvaard. Absillis: ‘In het door [Conscience] verbeelde Vlaanderen borrelt voortdurend solidariteit op met mensen die te maken krijgen met de uitwassen van de Europese kolonisatie. Zou de schrijver dan werkelijk zo ongevoelig zijn geweest voor het leed dat door de westerse slavernij werd aangericht? Om dat uit te zoeken is een geduldige analyse nodig, van de roman ‘Batavia’ zelf, maar ook van de context waarin die verscheen.’ Dertig bladzijden later kan hij besluiten dat Consciences opvattingen ‘in de toenmalige context aansloten bij een internationaal abolitionistisch discours dat de zwarte ander juist als zo menselijk mogelijk wilde voorstellen’.
Absillis neemt in deze uitmuntende en goed geschreven studie gedurfde standpunten in, zeker voor een academicus die moet functioneren in een steeds verstikkender atmosfeer waar cancelling aan de orde van de dag is. Maar hij weet zijn stellingnames overtuigend te onderbouwen, met feitelijke gegevens en stevige argumenten. Helemaal anders dan de academica die tijdens een debat over dit boek toegaf nooit iets van Hendrik Conscience gelezen te hebben, maar toch vond dat ‘De leeuw van Vlaenderen’ beter uit de canon zou verdwijnen. Tsja.

[Manu van der Aa - 30/11/2022]