Voorbij het zwart (vert. Harm Damsma en Niek Miedema)

“The ghosts are all around us” dacht de Britse schrijfster Hilary Mantel (1952-2022). En ‘De geest geven’ was de titel van haar sprankelende autobiografie. Wellicht zal zij de literaire geschiedenis ingaan als de schrijver van historische romans, met als uitschieter de “Tudor-trilogie” waarvan de eerste twee delen, ‘Wolf Hall’ en ‘Bring up the bodies’, allebei met de prestigieuze Booker Prize werden bekroond. En wat doen schrijvers van historische romans anders dan geesten tot leven wekken? De roman ‘Voorbij het zwart’ (Beyond Black) dateert van 2005, dus nog van voor de roem die haar ten deel viel met de Tudor-romans. Het centrale personage heet Alison. Deze monsterlijk corpulente vrouw (ook Hilary Mantel had gewichtsproblemen na een medische ingreep) verdient de kost met helderziende séances voor een overwegend vrouwelijk publiek dat op zoek is naar contact met dode geliefden. Haar werkterrein ligt in kleine zaaltjes in de troosteloze rand rond Londen, binnen en buiten de M25, indrukwekkend opgeroepen door Hilary Mantel. Alisons werk is schijnvertoning en troost in één. Het is zomer 1997 en menige “klant” wil weten hoe het nu zit met de verongelukte prinses Diana in het hiernamaals. Maar haar paranormale gave is reëel, zoals Colette ervaart, de vrouw die op de vlucht is voor een liefdeloos huwelijk en die door Alison uit het publiek wordt uitgekozen om haar als assistente te begeleiden. Colette is Alisons tegendeel: mager, sceptisch en praktisch. Zij wordt haar boekhoudster, chauffeur en huisgenoot. Verontrustend en voor Colette onbegrijpelijk zijn Alisons uitputtende conversaties met onzichtbare wezens die de rust verstoren. Eentje heet Morris, een afstotelijke en brutale kwelgeest en haar contact met de wereld van de doden. Maar wie is die Morris, die Colette nooit te zien krijgt, en wie zijn zijn sinistere kompanen? Langzaam wordt duidelijk dat Alison ontsnapt is aan een verschrikkelijke jeugd in Aldershot, waar haar moeder als prostituee werkte naast een kazerne. Littekens op Alisons lichaam zijn de zichtbare getuigen van misbruik, foltering en verkrachting. Hoe zij uiteindelijk door een “goede daad” aan dat kwellende verleden ontsnapt “voorbij het zwart”, komt de lezer pas aan het eind van deze macabere en geestige roman te weten.  “Er zijn in dit land krachten werkzaam waarvan wij geen weet hebben” luidt het motto vooraan in het boek. “Toegeschreven aan H.M. de Koningin” staat erbij. Hilary Mantel is hoegenaamd geen monarchist. Het is zowel ironisch bedoeld als een sneer naar de onverschillige ontkenning van een harde maatschappij die wanhopige mensen naar groezelige zaaltjes en goedkope waarzeggerij drijft. De paranormale wereld van ‘Voorbij het zwart’ is, ondanks de humor en de kleurrijke dialogen, tegelijk fascinerend, verontrustend en uitdagend voor een naar nuchterheid neigende lezer. Daarnaast is Mantels wrange beschrijving van een materialistische “mannelijke” samenleving  helemaal van hier en nu.