In hun gemeenschappelijke boek schrijft het Russisch-Amerikaans journalistenechtpaar en Rusland-kenners Anna Arutunyan en Mark Galeotti hoe Jevgini Prigozjin zich vanuit de gevangenis naar boven knokte, succesvol ondernemer werd en als chef van het beruchte Wagner (genoemd naar de componist Richard Wagner) huurlingenleger, in juni 2023 een mars op Moskou organiseerde en uiteindelijk twee maanden later vermoord werd.
De jaren die hij in de gevangenis als dief en oplichter doorbracht, noemde Prigozjin later zijn “universiteitsjaren”. Aanvankelijk zat hij meer door wangedrag in de isoleercel dan in een normale cel. Later besefte hij dat hij in de gevangenis heel wat kon leren. Zo onderging hij er een cursus illegale bedrijfskunde. Tevens leerde Prigozjin er de codes kennen en steeg hij op in de pikorde. Hij leerde er alle knepen van het criminele vak. Na zijn vroegtijdige vrijlating in 1990 kwam hij in een compleet andere wereld terecht. Weg was het Sovjet-systeem. De oude regels golden niet meer. Wel was de corruptie gebleven. De jaren 1990 waren de jaren van het ‘wilde westen’ in Rusland. Vrij initiatief was toegelaten en verschillende jonge Russen hadden daarvan geprofiteerd om met een eigen zaak te beginnen. Wie het in de nieuwe samenleving wilde maken, diende een haai te zijn.
En Prigozjin was een haai die prima terecht kwam in een haaienmeer. Hij stapte in de horeca. Op de markt van Sint-Petersburg opende hij een hotdogkraam. Voor Russen een felbegeerde lekkernij uit het westen. Maar in plaats van Frankfurter worstjes gebruikte hij spotgoedkope sosiski-worstjes uit de Sovjet-tijd. Hij serveerde ze in een broodje met zelfgemaakte saus. De meeste Russen smaakten het verschil niet. Hiermee maakte hij fortuin. Hij investeerde zijn cashgeld —banken waren immers onbetrouwbaar— in de gokindustrie en in een supermarktketen. Uit het hotdogkraam groeide een restaurant en het duurde niet lang eer Prigozjin in 1995 zijn eerste luxe-restaurant in de stad opende. Het was het eerste toprestaurant. De Russische nieuwe rijken waren in de zevende hemel. Al wat hij aanvatte, veranderde in goud.
Kort nadien richtte Prigozjin een cateringbedrijf, Concord op. Hij werd cateraar en een vrij goede. De eerste jaren leverde hij goede producten. Hij rijfde het ene na het andere contract binnen. Scholen, het leger en bedrijven deden een beroep op hem. Hij leverde goede waren en was stipt. Iedereen tevreden dus. Prigozjin kon stelselmatig uitbreiden.
In 2001 kwam president Chirac op bezoek en Poetin deed beroep op cateraar Prigozjin. Zijn service was uitstekend. Zelf ging Prigozjin met de wijn rond en leerde zo Poetin van nabij kennen. Dat Prigozjin de kok van Poetin was, is een fabeltje dat door het auteursduo in hun stevig gedocumenteerd boek uit de wereld wordt geholpen. Meer en meer verkeerde hij in kringen rond Poetin. Inmiddels kwam er steeds fellere kritiek op de kwaliteit van zijn fabriekseten, dat op de duur niet meer te vreten was. Prigozjin een zorg. Hij kon het zich intussen permitteren om klachten gewoon naast zich neer te leggen. Poetin had immers voor een vast contract gezorgd, en Prigozjin bezat intussen een machtig zakenimperium.
Een vriend van Poetin werd Prigozjin evenwel nooit. Wat hij ook deed, hij bleef een “lijfeigene”. Vrienden konden zich heel wat meer permitteren bij Poetin dan “lijfeigenen”. Prigozjin bleef een ‘kaalhoofdige, breedgeschouderde hoveling’. Hij besefte dat pas laattijdig. Vandaar ook zijn woedeaanvallen tegen het corrupte systeem van de Kremlin-entourage. Te laat drong het tot hem door dat zij allen de bescherming van Poetin genoten.
Als chef van zijn Wagner-leger was hij niet alleen een internationale paria geworden maar ook in eigen land waren hoe langer, hoe minder zijn diensten nodig. Poetin nam de telefoon niet meer op als hij belde. Een tijdlang profileerde Prigozjin zich als een bekwaam oorlogsman en patriot. Zijn Wagner-huurlingen, aangevuld met gevangenen uit het overbevolkte en gewelddadige strafsysteem, behaalden militaire successen zoals in Bachmoet. Maar eenmaal hij in juni 2023 zijn militaire mars voor gerechtigheid naar Moskou ondernam, was zijn lot bezegeld. Even had deze tot paniek geleid maar toen zijn troepen halverwege rechtsomkeer maakten, was Prigozjin voltooid verleden tijd. De “lijfeigene” was in opstand gekomen, en diende hiervoor te boeten met zijn leven.
Een prima onderbouwde en toegankelijk biografie van een Russische zakenman, opportunist en gangster.