Met “Alexander de Grote. Triomf en tragiek van een veldheer” is voor het eerst een volledige Nederlandstalige vertaling verschenen van het werk van de Romeinse geschiedschrijver Quintus Curtius Rufus. Curtius, over wie weinig geweten is, schreef een omvangrijke biografie over Alexander de Grote en zijn vele, tot de verbeelding sprekende militaire successen in de vierde eeuw voor Christus. De oorspronkelijke tekst, “Historiae Alexandri Magni”, telt tien boeken, maar de eerste twee boeken en delen van enkele andere boeken zijn verloren gegaan. Het verhaal vangt daarom aan met Alexanders tocht door Phrygië en de bekende episode van de Gordiaanse knoop.
Het werk is meer dan een verslag van Alexanders verovering van het legendarische Perzische rijk. Curtius besteedt evenveel aandacht aan de persoonlijkheid van Alexander, met zijn ambities, tekortkomingen en innerlijke conflicten. Hij beschrijft Alexander als een complexe figuur: gedreven, briljant, vergevingsgezind en genereus, maar ook roekeloos, wreed, driftig en in toenemende mate megalomaan. Dit leidt tot een genuanceerd beeld van een strateeg die tegelijk bewondering en afschuw oproept.
De vertaling is van de hand van Julius Roos, een internist op rust, die eerder enkele verhalen van Harry Mulisch naar het Latijn vertaalde. Roos heeft de biografie van Curtius weergegeven in een leesbare Nederlandse tekst. Zijn vertaling is helder en slaagt erin de retorische kracht van het Latijn goed over te brengen. De stijl van Curtius is immers rijk aan stijlfiguren en redevoeringen nemen een belangrijke plaats in zijn werk. De presentatie van de oorspronkelijke Latijnse tekst naast de vertaling is een meerwaarde. Van de hoofdstukken waarvan de Latijnse tekst ontbreekt, geeft Roos een beknopte samenvatting.
De uitgave bevat slechts een beperkt aantal annotaties, maar vangt wel aan met een mooie inleiding door Diederik Burgersdijk. Hij vat de inhoud van de tien boeken samen, verwijst naar de mogelijke bronnen van Curtius, zoals zijn Griekse voorganger Herodotos, en bespreekt ook de receptiegeschiedenis van het werk van Curtius. De editie bevat ook enkele mooie kleurenillustraties, waaronder de bekende Alexandermozaïek uit het huis van de Faun in Pompeï, die ook de cover siert.
Deze vertaling bewijst dat Curtius te vaak over het hoofd wordt gezien als historicus. Zijn werk stelt vragen over leiderschap, ambitie en menselijke grenzen, die ook vandaag nog relevant zijn. Een aanrader voor lezers met belangstelling voor antieke geschiedenis, retoriek en biografieën.