Wie ‘Mozart en vrijmetselarij’ zegt, zegt Die Zauberflöte. Dat is dan ook waar het in dit boek over gaat; over één van de meest populaire en meest uitgevoerde opera’s aller tijden. Die Zauberflöte, dat is ‘de muziek’ die David Vergauwen – historicus, kunsthistoricus, musicoloog, directeur van Cedom (archief en studiecentrum van de Belgische vrijmetselarij) – behandelt naast, kort, ook enkele vrijmetselaarscantates. Wie m.a.w. een uitvoerige studie verwacht over ‘de muziek’ van Mozart wordt door deze titel/ondertitel wel wat misleid. Dat betekent evenwel nog niet dat deze publicatie niet waardevol zou zijn. Integendeel.
In dit boek gaat de auteur “op zoek naar het netwerk aan connecties en betekenissen” die toeschouwers ten tijde van de eerste uitvoeringen van Die Zauberflöte heel waarschijnlijk wel moeten hebben opgemerkt maar die de niet noodzakelijk ingewijde luisteraar van ruim twee eeuwen later ten dele of misschien zelfs helemaal ontgaan.
Terwijl veel literatuur omtrent Die Zauberflöte de link legt met de vrijmetselarij – link die er wel degelijk overduidelijk is – belicht Vergauwen ook even expliciete verbanden met vele andere aspecten van het toenmalige artistieke, filosofische, politieke, economische en maatschappelijke denken en leven. De Weense traditie van de sprookjesopera en van destijds populaire machinekomedies, Egyptomanie, misogynie, de vele gedaanten van de Verlichting, antieke mysterieculturen, religieuze tolerantie en deïsme, invloeden van het volkstheater dat vaak ook een instrument was tot morele opvoeding … Die Zauberflöte heeft zoveel meer artistieke en maatschappelijke facetten dan een eenzijdige lezing vanuit vrijmetselaarsperspectief laat zien. Die Zauberflöte, geschreven in een tijd die in veel opzichten bijzonder roerig en revolutionair was, is een veelzijdig pedagogisch Verlichtingssprookje over deugd, liefde, standvastigheid en moraliteit, “een totaalconcept met maatschappelijke, filosofische, religieuze en wetenschappelijke tentakels” (p. 409).
Even veelzijdig is het inzicht dat David Vergauwen de lezer biedt. Ook zijn boek is een totaalconcept met heel brede uitweidingen over alle aspecten van Mozarts meesterwerk en over tientallen denkers, kunstenaars, geestelijke en wereldlijke leiders “die ieder op een unieke manier de wereld hielpen creëren waarin Mozart zijn grootste meesterwerken schreef” (p. 475).
Vlot verteld, en bovenal gigantisch goed en breed gedocumenteerd. Een indrukwekkende cultuurhistorische en cultuurfilosofische studie. Wie dit boek leest, kijkt en luistert voortaan anders naar Die Zauberflöte.