De sprong in het licht. Marlow Moss (1889-1958)

Sinds Germaine Greer in 1979 haar boek “Vrouwenwerk. Wedloop vol hindernissen” schreef is de zoektocht naar vrouwelijke kunstenaars begonnen, aanvankelijk nog aarzelend, vandaag exploderend in een veelheid aan publicaties over vrouwen die kunst maakten maar systematisch over het hoofd gezien werden. De Engelse Marlow Moss (geboren Marjorie Moss) was een van hen. In Parijs ging ze in de leer bij Fernand Léger, was lid van de groep Abstraction-Création en veroverde haar plek binnen de avant-garde. Ze maakte abstract werk, zowel twee- als driedimensionaal, dat aansloot bij Mondriaan  – de dubbele lijn, waar Mondriaan ook mee aan de slag ging, zou háár inventie geweest zijn – en de constructivisten, maar waar ze een eigen draai aan gaf vanuit haar persoonlijke visie op ruimte, beweging en licht. Ook privé volgde ze haar eigen weg: ze kleedde zich steevast in rijkostuum en leefde vanaf 1929 samen met de Nederlandse schrijfster Netty Nijhoff. Na haar dood werd Moss door musea en kunsthistorici weggezet als een onbelangrijke epigoon van haar mannelijke collega’s. Ook de feministische kunstkritiek liet haar links liggen omdat haar ‘rationeel’ en dus ‘typisch mannelijk’ werk als irrelevant voor de feministische zaak werd beschouwd. Het feit dat Moss zich na 1940 terugtrok in Cornwall en een belangrijk deel van haar vooroorlogs werk in de oorlog verloren ging, droeg bij aan haar onzichtbaarheid.

Florette Dijkstra kwam Marlow Moss voor het eerst tegen in Greers boek en haar nieuwsgierigheid was gewekt. Dat resulteerde in 1994 in een tentoonstelling van Moss in Museum Arnhem en in 2025 in het boek “De sprong in het licht”. Daarin koppelt Dijkstra het relaas van haar jarenlange speurtocht doorheen Europa naar Moss’ leven en werk aan beschouwingen van wat er gebeurt met een kunstenaar die systematisch genegeerd wordt. Hoe zou de kunstgeschiedenis eruit gezien hebben als al die knappe en wonderlijke vrouwen nooit verdonkeremaand geweest waren, als Marlow Moss als evenknie naast Mondriaan of Naum Gabo was blijven staan, in plaats van uit de kunstgeschiedenis te worden gewist om dan een halve eeuw later als een zonderling sujet uit het verleden te worden opgevist. Hoe hard de vissers hun best ook doen, er is zoveel verloren omdat het nooit naar waarde werd geschat. Dat maakt het vissen daarom niet minder spannend en noodzakelijk en een boek als “De sprong in het licht” niet minder waardevol, integendeel. Er opent zich een schaduwwereld die de gekende geschiedenis onverwachte accenten en kleuren geeft.