Onmogelijk (ver. Annemart Pilon)

'Onmogelijk' is de derde tekst van Erri di Luca (°1950) die in een vertaling van Annemart Pilon is verschenen. Eerst bouwvakker, dan revolutionair activist, tenslotte auteur van een uitgebreid literair oeuvre, heeft de vaak gelauwerde en in vele talen vertaalde Erri di Luca een internationale reputatie verworven. 'Onmogelijk' is een        merkwaardige korte tekst die bestaat uit het verslag van een ondervraging en de brieven die de verdachte vanuit zijn zelf gekozen isoleercel aan een geliefde verstuurt. Een jonge ondervrager stelt vragen aan de veel oudere verdachte, in een confrontatie van generaties. De aanwezige advocaat wordt genegeerd. Hij fungeert als notulist. Allebei laten ze niet na juridische, filosofische en  politieke bedenkingen in hun vragen en verklaringen te verwerken. Waaruit bestaat de beschuldiging? De verdachte zou tijdens een bergbeklimming een man de ravijn ingeduwd hebben. Maar deze verdachte, die zelf de politie op de hoogte bracht, is de enige getuige. Het slachtoffer blijkt een jeugdvriend te zijn en destijds, in de “Loden Jaren” 1970 en 1980, een communistisch revolutionair die uiteindelijk de verdachte en andere kameraden had verraden. Was hun ontmoeting op een afgelegen plek gepland of toevallig? De verdachte had er een lange gevangenisstraf op zitten toen hij, naar eigen zeggen, deze niet herkende oude vriend op een gevaarlijke plek in de afgrond zag verdwijnen. De ondervrager gelooft niet in toevalligheden, is overtuigd dat het om een moord gaat en tast vanuit een innerlijke overtuiging allerlei hypotheses af die uitgaan van zijn schuld. De verdachte geeft geen kik, ook niet wanneer een bekentenis van zelfverdediging hem van elke vervolging zou ontslaan. Hij is een gelouterd man. “Door de verstreken tijd slijt het laagje politieke beweegredenen eraf en komt degene die de actie uitvoerde alleen te staan” zegt de beklaagde die verslaafd raakte aan bergbeklimmen, waarbij voor de beproefde en aan zichzelf overgelaten mens de aarde naar het oneindige reikt. Over de balans of de kloof tussen individuele en collectieve verantwoordelijkheid, het doorwerken of afgesloten zijn van iemands verleden, over vriendschap en jaloezie  gaat de  ondervraging of het dovemansgesprek.  'Onmogelijk' herinnert aan de roman 'Het onmogelijke bewijs' van Hans Eric Nossack, de reconstructie van een rechtszitting rond een nooit bewezen moord of verdwijning. Ook hier rezen vragen over de maatschappelijke implicatie en legitimatie van een rechtspleging. Bij Erri di Luca gaat het ook over vrijheid, die deze verdachte in zijn gevangenschap niet als verloren beschouwt. In een brief aan zichzelf of aan een gefingeerde geliefde formuleert hij het zo: “Vrijheid betekent voor mij niet dat ik kan gaan en staan waar ik wil, maar dat ik mijn woorden voor jou en de gevolgen daarvan bij elkaar kan houden.”